दि. 05 सप्टेंबर 2025
आरोग्य आणि निसर्ग – एक न तुणाटरा संबंध.! Health and nature - an inseparable relationship!
आपल्या जीवनाचा पाया म्हणजे आरोग्य. आणि आरोग्य टिकवण्यासाठी निसर्गाशी असलेला संबंध खूप महत्त्वाचा आहे. पूर्वीच्या काळी माणूस जास्तीत जास्त वेळ निसर्गाच्या सहवासात घालवायचा. सकाळी लवकर उठणे, शेतात काम करणे, गावोगावी चालत जाणे – हे सर्व अंगवळणी पडलेले होते. त्यामुळे शरीर तंदुरुस्त राहायचे आणि मनही प्रसन्न असायचं.
आजच्या आधुनिक युगात मात्र तंत्रज्ञानामुळे जीवन सोपे झाले असले तरी शरीरावर बसणारा ताण वाढला आहे. दिवसभर संगणक, मोबाईल, ऑफिसचे काम यामुळे शारीरिक हालचाल कमी झाली आहे. त्याचा परिणाम थकवा, लठ्ठपणा, डोळ्यांचे विकार आणि मानसिक अस्वस्थता यावर दिसतो.
सकाळच्या हवेतले आरोग्य
सकाळी सूर्योदयाच्या वेळी घेतलेली स्वच्छ हवा ही औषधासारखी असते. शहरात प्रदूषण जास्त असलं तरीही थोडा वेळ झाडांच्या सावलीत चालण्याने दिवस ताजेतवाने होतो.
पाणी आणि आरोग्य
"पाणी म्हणजे जीवन" ही म्हण केवळ शब्द नाही, ती खरी सत्यता आहे. पुरेसं पाणी प्यायल्याने पचनक्रिया सुधारते, त्वचा चमकदार राहते आणि शरीरातली विषारी द्रव्ये बाहेर पडतात.
निसर्गोपचार
आजकाल औषधांपेक्षा निसर्गोपचार अधिक लोकप्रिय होत आहेत. मातीचे लेप, सूर्यस्नान, औषधी वनस्पतींचे सेवन, योग आणि प्राणायाम – या सर्व पद्धतींनी आरोग्य टिकवता येतं. यामध्ये कोणतेही दुष्परिणाम नसतात, हा त्याचा मोठा फायदा आहे.
मानसिक शांतता
निसर्गाशी नातं जोडलं की मनही शांत होतं. हिरवाईकडे पाहणं, पक्ष्यांचे स्वर ऐकणं किंवा पावसात भिजणं – या छोट्या छोट्या गोष्टी मनाला अमर्याद आनंद देतात. ताणतणाव दूर करण्यासाठी हे उपाय औषधापेक्षा जास्त प्रभावी ठरतात.
निष्कर्ष
आरोग्य जपण्यासाठी केवळ आहार किंवा व्यायाम पुरेसा नाही. माणसाने पुन्हा एकदा निसर्गाशी आपलं नातं दृढ करायला हवं. कारण निसर्गाशी जवळीक ठेवली, तर शरीर, मन आणि आत्मा – तिन्ही पातळ्यांवर आपण निरोगी राहू शकतो.
निरोगी जीवनासाठी आरोग्याची काळजी.!
"आरोग्य हाच खरा धनसंपत्तीचा खजिना आहे" ही म्हण आजच्या युगात अक्षरशः खरी ठरते. तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे जीवनशैलीत मोठा बदल झाला आहे. कामाचा ताण, फास्ट फूड, व्यायामाचा अभाव आणि मानसिक तणाव यामुळे अनेक आजार आपल्याला लवकर ग्रासतात. त्यामुळे आरोग्य जपणे ही आज प्रत्येकाची प्राथमिक जबाबदारी आहे.
१) संतुलित आहाराचे महत्त्व
संतुलित आहारामुळे शरीराला आवश्यक ऊर्जा आणि पोषकतत्त्वे मिळतात.
-
रोजच्या जेवणात धान्य, कडधान्य, दूध, भाज्या, फळे, सुकामेवा व पाणी यांचा समावेश असावा.
-
जास्त तळलेले, तेलकट व गोड पदार्थ टाळावेत.
-
हंगामी फळे व भाज्या खाल्ल्याने जीवनसत्त्वे व खनिजे मिळतात.
-
आहारात तंतुमय पदार्थ (फायबर) असल्यास पचनक्रिया सुधारते आणि वजन नियंत्रणात राहते.
२) नियमित व्यायाम व योग
शरीराला तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी रोजचा व्यायाम अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
-
किमान ३० ते ४५ मिनिटे चालणे, सायकलिंग, धावणे किंवा पोहणे आवश्यक आहे.
-
योगासने, प्राणायाम व ध्यान केल्याने शरीरासोबतच मनही निरोगी राहते.
-
नियमित व्यायामामुळे हृदयविकार, मधुमेह, स्थूलता यावर नियंत्रण ठेवता येते.
३) मानसिक आरोग्याची काळजी
फक्त शारीरिक आरोग्य पुरेसे नाही, मानसिक आरोग्यसुद्धा तितकेच महत्त्वाचे आहे.
-
ध्यान, वाचन, संगीत, छंद जोपासणे यामुळे मनाला शांतता मिळते.
-
ताणतणावावर नियंत्रण ठेवल्यास अनिद्रा, उच्च रक्तदाब व नैराश्यापासून बचाव होतो.
-
कुटुंबीय व मित्रांसोबत वेळ घालवल्याने मन प्रसन्न राहते.
४) नियमित आरोग्य तपासणी
-
दरवर्षी एकदा तरी संपूर्ण शरीर तपासणी करून घ्यावी.
-
रक्तदाब, मधुमेह, कोलेस्टेरॉल यांसारख्या तपासण्या विशेषत: मध्यमवयीन लोकांनी करून घ्याव्यात.
-
आजार लवकर निदान झाल्यास उपचार सोपे होतात आणि गंभीर परिणाम टाळता येतात.
५) आयुर्वेद व घरगुती उपाय
भारतीय परंपरेत आरोग्य राखण्यासाठी अनेक आयुर्वेदिक व घरगुती उपाय प्रचलित आहेत.
-
हळद, आलं, लसूण यांचा आहारात समावेश केल्यास रोगप्रतिकारशक्ती वाढते.
-
तुळशीचे पान, त्रिफळा व आल्याचा चहा सर्दी-खोकल्यावर उपयुक्त ठरतो.
-
ऋतूनुसार आहार आणि जीवनशैली ठेवणे ही आयुर्वेदाची मुख्य संकल्पना आहे.
निष्कर्ष
आरोग्य हीच खरी संपत्ती आहे. पैसा, कीर्ती, पदवी यापेक्षा निरोगी शरीर व आनंदी मन हेच यशस्वी जीवनाचे गमक आहे. संतुलित आहार, नियमित व्यायाम, मानसिक शांतता आणि वेळोवेळी तपासणी ही चार आरोग्याची मुख्य सूत्रे आहेत.
